Książka o kulturze II połowy XIX w. zdominowanej przez pozytywistyczny projekt przebudowy polskiego życia umysłowego. Projekt odważny, ryzykowny, wymagający odrzucenia stereotypowych sądĂłw i autodefinicji, spełniony tylko częściowo. Ciekawy był sposĂłb urzeczywistnienia tego projektu, elastyczny wobec codzienności i tolerancyjny wobec konkurencyjnych modeli artystycznych i poznawczych. Pozytywiści zachowali imponującą jasność sądĂłw w schyłkowej fazie twĂłrczości i dokonali piĂłrem Orzeszkowej i Świętochowskiego bilansu strat i zyskĂłw. Jakie miejsce zajmują pozytywiści w historii polskiej kultury, czy są odszczepieńcami, czy mają poprzednikĂłw, a może kontynuatorĂłw? Komu naprawdę przypadło dziedzictwo pozytywizmu? Pozytywiści i inni to książka ciekawa i odkrywcza, żywo napisana, jest jak najlepiej godna polecenia w szkole średniej i na pograniczu szkoła-uniwersytet. Z satysfakcją przeczyta ją nauczyciel, ktĂłry broni się przed zastygnięciem w szkolnej rutynie, chce po nowemu spojrzeć na lektury i szuka nowych ujęć zagadnień od lat powtarzanych, a także wskaże tę książkę ambitniejszym uczniom - olimpijczykom i kandydatom na studia polonistyczne.